Časopis „Prozori i Vrata“ ima za cilj da Vas upozna sa standardizacijom EU, koja je neophodna za proizvodnju i izvoz kvalitetnih proizvoda.
Na ovaj način želimo da Vam pomognemo oko izvoza fasadnih prozora i vrata na izbirljivo tržište EU. Zahtevi prilikom uvoza u zemlje EU, naročito Nemačku, u periodu virusa korona su sve rigorozniji. Zemlje EU žele da obezbede prioritet za svoje proizvođače fasadnih prozora i vrata, jer raspolažu velikim mogućnostima proizvodnje. Istina izvoz je omogućen, ali za to je potrebno izvršiti detaljnu analizu „krovnog” standarda EN 14351-1.
Redakcija časopisa „Prozori i Vrata“ obezbedila Vam je prevod krovnog standarda EN 14351-1. Prvi deo možete pročitati OVDE, drugi OVDE, a sada sledi nastavak.
6. Rukovanje, postavljanje, održavanje
Proizvođač osigurava podatke o sledećem:
– skladištenje i rukovanje, ako proizvođač nije odgovoran za ugradnju proizvoda
– zahteve i tehniku ugradnje (na mestu ugradnje) ako proizvođač nije odgovoran za ugradnju proizvoda
– održavanje i čišćenje
– uputstva za krajnju upotrebu uključujući uputstva za zamenu delova
– uputstva za sigurnosnu upotrebu (pogledati tačke 4.8, 4.24.2.1 i 4.24.3.1)
Emisija buke kod prozora i vrata sa električnim i drugim upravljanjem ne predstavlja značajnu opasnost za korisnike tih proizvoda. To je pitanje komfora i upotrebe. Uputstva za upotrebu moraju prikazati nivo A – merenog nivoa emisije zvučnog pritiska u blizini tih proizvoda. Kada je ona veća od 70 dB ili što je generalno slučaj, moraju prikazati da je taj nivo manji ili jednak 70 dB.
7. Ocena usaglašenosti
7.1 Uopšteno
Usklađenost prozora i spoljnih vrata sa zahtevima ovog evropskog standarda i sa navedenim vrednostima (uključujući klase) mora se pokazati:
– početnim ispitivanjem tipa (ITT)
– fabričkom kontrolom proizvodnje (FPC)
7.2 Ispitivanje tipa
7.2.1 Početno ispitivanje tipa (ITT)
Početno ispitivanje tipa (ITT) mora se provesti kako bi se pokazala usaglašenost sa ovim evropskim standardom. Mogu se uzeti u obzir prethodno provedena ispitivanja u skladu sa odredbama ovog evropskog stadarda (isti proizvod, ista karakteristika (karakteristike), ispitna metoda, postupak uzorkovanja, sistem potvrđivanja usaglašenosti itd.). U svrhu ispitivanja (uključujući ispitivanje FPC-a), prozori i spoljna vrata mogu se podeliti u porodice, pri čemu se smatra da je odabrana karakteristika zajednička svim prozorima i spoljnim vratima u toj porodici (proizvod može biti u različitim porodicama kod utvrđivanja različitih karakteristika).
Zatim ITT se provodi na početku proizvodnje novog prozora ili spoljnih vrata (osim ako se ne radi o proizvodima iz iste porodice) ili na početku nove proizvodne metode (gde ona može uticati na utvrđene karakteristike).
Tamo gde se koriste komponente čije je karakteristike već potvrdio proizvođač komponenti na osnovu usaglašenosti sa drugim standardima proizvoda (npr. koeficijenta prenošenja toplote za ostakljenje), te karakteristike ne treba ponovo ocenjivati (pogledati tačku 7.3.3)
NAPOMENA: Kod proizvoda označenih znakom CE u skladu sa odgovarajućim usklađenim evropskim specifikacijama može se pretpostaviti da imaju svojstva navedena uz označavanje znakom CE, iako to proizvođača prozora i spoljnih vrata ne oslobađa odgovornosti za uopšteno ispravno projektovanje prozora i spoljnih vrata i nužne vrednosti svojstava njihovih komponenti radi zadovoljavanja navedenih karakteristika.
Kada različite proizvodne jedinice proizvode isti proizvod za istog potrošača koristeći iste materijale i dokumentovanu kontrolu proizvodnje i proizvodnog postupka zahteva se samo jedno početno ispitivanje tipa.
Proizvođač ne mora neophodno ispitati karakteristike za koje može osigurati dokumentovane dokaze ako su:
- sva dokumentacija i ispitivanja koja obavlja dobavljač ili neko drugi u skladu sa ovim evropskim standardom ili drugim nesuprostavljenim evropskim standardima i ako proizvođač ima sporazum sa vlasnikom o upotrebi rezultata ispitivanja i propratnu dokumentacijuispitni uzorak dobavljača ili druge strane na osnovu kojeg su dobijeni rezultati ispitivanja reprezentativni za raspon proizvoda ili deo tog raspona
- proizvođača (pogledati tačku 7.2.5.1)
- komponente koje sklapa proizvođač u skladu sa specifikacijama koje osigurava vlasnik rezultata ispitivanja i propratne dokumentacije, čime se osigurava da nema smanjenja navedenih vrednosti svojstava
Kada se proizvođač oslanja na rezultate ispitivanja dobavljača ili drugih, on nije oslobođen svojih odgovornosti s obzirom na svojstva proizvoda. Sve karakteristike tačke 4 za koje proizvođač navodi vrednost podvrgavaju se postupku TIT ispitivanjima i/ili proračunom i/ili tabelarnim vrednostima u skladu sa odgovarajućim tačkama u 4. poglavlju uz sledeće iznimke: otpuštanje opasnih materija može se proceniti indirektno kontrolisanjem udela dotične materije.
7.2.2 Dalje ispitivanje tipa
Kada dođe do promene projekta prozora ili spoljnih vrata, sirovina ili dobavljača komponenti ili proizvodnog procesa (s obzirom na njegovu definiciju za tu porodicu) koje bi značajno promenile jednu ili više karakteristika (tj. doveli do razlike u projektu, pogledati tačku 3.4), ispitivanje tipa mora se ponoviti za određenu karakteristiku (karakteristike).
7.2.3 Ispitni izveštaj
Rezultati svakog ispitivanja moraju se u ispitnom izveštaju zabeležiti, a izveštaj mora sadržavati najmanje sledeće podatke:
- ime naručioca
- identifikacija ispitnog uzorka (vidi tačku 7.2.5.3)
- identifikacija ispitne laboratorije, primenjene ispitne metode i osoblje koje je provelo ispitivanje
- uređaj i njegovo „kalibrisanje”
- mesto i datum ispitivanja
- rezultate ispitivanja, uključujući analizu ako je potrebno
- mesto, datum i potpis ovlašćene osobe
Ispitni izveštaj mora biti usaglašen sa odgovarajućim tačkama tehničkih specifikacija. Proizvođač zadržava sve izveštaje vezane za proizvod dok god se proizvod proizvodi, te još najmanje pet godina kasnije.
Ako se zahteva ispitni izveštaj moraju biti dostupni za preispitivanje ovlašćenog tela.
NAPOMENA: Preispitivanje ovlašćenog tela može se odnositi na tržišni nadzor.
7.2.4 Čuvanje uzoraka
Upotrebljeni uzorci (ispitni uzorci) moraju se nedvosmisleno označiti kao već ispitani. Uzorci se čuvaju do završetka ispitnog izveštaja. Proizvođač je odgovoran za čuvanje i odlaganje uzoraka u skladu sa svojim pisanim postupcima.
7.2.5 Uzorkovanje
7.2.5.1 Izbor uzoraka
Uzorci izabrani za ispitivanje moraju biti reprezentativni za porodicu proizvoda, uzimajući u obzir tačku 3.4 i dodatak E kao i opise proizvoda. Proizvođač ima mogućnost objavljivanja jednog proizvoda iz porodice proizvoda kao reprezentativnog za celu porodicu ili njen deo, ako proizvod ima nepovoljniju kombinaciju karakterističnih svojstava (pogledati dodatke A i F).
Kada se mora provesti niz ispitivanja, izabira se dovoljan broj uzoraka zbog razaranja pri ispitivanjima (pogledati dodatak E). Dodatak E specificira broj ispitnih (uzoraka) koji se zahteva za svako ispitivanje i svaku promenu veličine dopuštenu za slične projekte proizvoda. Prikladni delovi ispitivanja za prozore navedeni su u dodatku G.
Proizvodi se isključuju samo ako su jasno označeni kao neispravni i uklanjaju se.
7.2.5.2 Označavanje uzoraka
Svi uzorci koji će se upotrebiti u svrhu ispitivanja moraju se prikladno označiti radi utvrđivanja karakteristika koje se određuju i radi osiguravanja sledljivosti.
Označavanje ispitnog uzorka na proizvodu uključuje najmanje: vreme proizvodnje, mesto, datum i vreme uzorkovanja.
7.2.5.3 Izveštaj o uzorkovanju
Izveštaj o uzorkovanju priprema se kako bi propratili odabrani uzorak (uzorke) i mora sadržavati sledeće podatke:
- proizvođača i proizvodnu jedinicu
- mesto uzorkovanja
- količinu robe ili šarže (iz koje su uzorci uzeti) ako je potrebno
- broj uzoraka
- identifikacija ili opis uzorka (uzoraka), npr. pomoću preseka
- označavanje uzorka (uzoraka) koje proizvodi osoba koja obavlja uzorkovanje
- svrhu ispitivanja (npr. početno ispitivanje tipa, ispitivanje slučajnog uzorka)
- karakteristike koje se određuju i jasno utvrđivanje uzorka (uzoraka) koji će se upotrebiti za zahtevanu karakteristiku (karakteristike) gde je to potrebno
- mesto i datum
- potpis osobe koja obavlja uzorkovanje i proizvođača, ako je potrebno
7.5 Fabrička kontrola proizvodnje (FPC)
7.5.1 Uopšteno
Proizvođač mora uspostaviti, dokumentovati i održavati sistem (FPC) kako bi osigurao usaglašenost proizvoda koji stavlja na tržište sa navedenim karakteristikama svojstava. Sistem FPC-a sastoji se od postupaka, redovnih pregleda i ispitivanja i/ili ocenjivanja i upotrebe rezultata zbog kontrole sirovina i drugih ulaznih materijala ili komponenti, proizvodnog postupka i proizvoda.
NAPOMENA: Naziv proizvođač ni u kom slučaju ne upućuje na veličinu datog preduzeća npr. broj zaposlenih, prihod, godišnji broj proizvedenih elemenata.
FPC mora biti prikladna za tip i metodu proizvodnje, npr. veličinu šarže, tip proizvoda.
Rezultati nadzora, ispitivanja ili ocenjivanja koji zahtevaju delovanje moraju se zabeležiti, kao i svaka preduzeta radnja. Radnje koje se preduzimaju kada kontrolne vrednosti ili kriteriji nisu zadovoljeni moraju se zabeležiti i čuvati tokom perioda specificiranog u proizvođačevim postupcima FPC-a.
Proizvođač mora imenovati osobu koja će biti odgovorna za sistem FPC-a u svakoj proizvodnoj jedinici i mora osigurati dovoljan broj i stručno osoblje za uspostavljanje dokumentovanja i održavanja sistema FPC.
Za sistem FPC koji je usaglašen sa zahtevima standarda EN ISO 9001 i koji sadrži posebne zahteve ovog evropskog standarda smatra se da ispunjava prethodno navedene zahteve.
7.5.2 Oprema
Ispitivanje: Oprema za vaganje, merenje i ispitivanje mora se kalibrisati i redovno nadzirati u skladu sa dokumentovanim postupcima, učestalošću i kriterijima.
Proizvodnja: Oprema koja se koristi u proizvodnom procesu mora se redovno nadzirati i održavati kako bi se sprečilo da upotreba, habanje ili kvar uzrokuju nedoslednost u proizvodnom postupku. Nadzor i održavanje provode se i beleže u skladu sa pisanim postupcima proizvođača, a zabeleženi podaci čuvaju se u periodu definisanom u procedurama proizvođača.
7.5.3 Sirovine i komponente
Specifikacije za sve ulazne sirovine i komponente moraju biti dokumentovane kao i šema nadzora radi utvrđivanja njihove usaglašenosti.
7.5.4 Proizvodni proces
Sistemom FPC moraju se dokumentovati različite faze proizvodnje, odrediti kontrolni postupci i osobe odgovorne u svim fazama proizvodnje.
Tokom samog proizvodnog procesa moraju se zabeležiti sve kontrole, njihovi rezultati i svi preduzeti korektivni postupci. Takav zapis mora sadržavati dovoljno pojedinosti i biti dovoljno tačan kako bi pokazao da su sve faze proizvodnje i sve kontrole provedene na zadovoljavajući način.
7.5.5 Ispitivanje i ocenjivanje proizvoda
Proizvođač mora utvrditi postupke kako bi osigurao održavanje svih navedenih vrednosti karakteristika.
Načini kontrole su:
- ispitivanje i/ili pregled nezavršenih proizvoda ili njihovih delova tokom proizvodnog procesa
- ispitivanje i/ili pregled gotovih proizvoda
Ispitivanje i/ili pregled provodi se i ocenjuje u skladu sa planom ispitivanja (uključujući učestalost kriterija) kojeg priprema proizvođač (u skladu sa 4. poglavljem ili svakim prikladnim delom odgovarajućih ispitnih standarda).
7.5.6 Neusaglašeni proizvodi
Proizvođač mora imati pisane postupke koji specificiraju postupanje sa neusaglašenim proizvodima. Svi se takvi događaji moraju zabeležiti kako se pojavljuju i ti se zapisi moraju čuvati tokom perioda definisanog u proizvođačevim pisanim postupcima.
8. Obeležavanje i označavanje
Proizvođač mora osigurati dovoljno podataka kako bi osigurao sledljivost svog proizvoda (npr. pomoću proizvodnih kodova) stvarajući vezu između proizvoda, proizvođača i proizvodnje. Ti podaci moraju biti zabeleženi na proizvodnoj markici ili se njihove pojedinosti navode u propratnim dokumentima ili u objavljenoj tehničkoj specifikaciji (specifikacijama) proizvođača. Odgovarajući nazivi karakteristika (pogledati 5. poglavlje), kao i podaci o predviđenoj upotrebi, rukovanju, postavljanju, održavanju i nezi (pogledati 6. poglavlje) moraju biti navedeni na markici proizvoda ili se njihove pojedinosti opisuju u propratnim dokumentima ili u objavljenoj tehničkoj specifikaciji (specifikacijama) proizvođača.
NAPOMENA: Podaci koji se zahtevaju za propisano označavanje (pogledati dodatak ZA) ne trebaju se ponovo pojavljivati na drugom mestu.
Prvi deo ovog teksta možete pročitati klikom na link Standard proizvoda i karakteristike svojstava – 1. deo
Drugi deo ovog teksta možete pročitati klikom na link Prozori i spoljna vrata neotporna na požar i/ili propuštanje dima – 2. deo
Četvrti deo koji se sastoji iz priloga spomenutih u tekstu možete čitati klikom na link Prilozi
Autor: Prof. dr Dragan Škobalj
