Aluminijumski sistemi –
naša sadašnjost i budućnost
Aluminijumski sistemi su širok pojam koji može da obuhvata različite elemente konstrukcije kao što su zidovi, zidovi-zavese, fasade ili svetlarnici. Aluminijumski sistemi nikada nemaju noseću ulogu, oni jedino nose svoju težinu u konstrukciji. Ovi sistemi predstavljaju relativno noviju tehnologiju građenja a nastali su kao lagana i efikasna zamena za konstrukcije koje su se ranije pravile najčešće od čelika i bile su izuzetno teške. Kada se govori o aluminijumskim sistemima svakako je njihova najčešća upotreba kod zidova-zavesa i u poslednje vreme fasada. Fokus ovog teksta biće upravo zidovi-zavese.
Zidovi-zavese su spoljašnja ovojnica zgrade kojoj je jedina ulogu u strukturi objekta da štiti unutrašnjost i sve one koji u objektu borave od spoljašnjih uticaja to jest vremena. Kako nema noseću funkciju, zid-zavesa se može praviti ili graditi od laganih materijala što znatno smanjuje troškove gradnje i upravo su ovde svoju primenu našli sistemi od aluminijuma koji su izuzetno lagani. Zid-zavesa kao materijal ispune ima staklo čija je velika prednost što propušta svetlost u unutrašnjost objekta.
Ovaj element konstrukcije se oslanja na stubove i međuspratne konstrukcije, u zavisnosti od slučaja do slučaja. Osim svoje težine zid-zavesa prima i opterećenje nastalo usled dejstva vetra i ovo opterećenje se takođe prenosi na noseće elemente konstrukcije – stubove, grede ili međuspratnu konstrukciju – preko veza koje sam aluminijumski sistem ima sa nosećom konstrukcijom.
Ovi sistemi se danas tipično konstruišu od laganih aluminijumskih elemenata koji su zamenili prvobitne elemente od čelika. Aluminijumski elementi se spajaju u ram koji ima ispunu najčešće od stakla koji, gledano spolja, formiraju neprekidnu staklenu površinu, ili staklenu zavesu koja pada sa krova objekta pa sve do donjih spratova. Upravo iz ove analogije potiče i naziv elementa – zid-zavesa. Ova neprekidna staklena površina koja se proteže preko nekoliko spratova je ne samo estetski veoma atraktivna već ima i druge pozitivne osobine: ona propušta veliku količinu svetlosti u objekat. Međutim, upravo iz ovog razloga zid-zavesa može biti element koji će zadati mnoge izazove projektantu jer će zbog insolacije biti povećana i potreba za hlađenjem objekta što iziskuje dodatne troškove prilikom korišćenja objekta.
Takođe, faktori koje je potrebno razmotriti prilikom dizajniranja i projektovanja zidova-zavesa od stakla su skupljanje i širenje usled temperaturnih promena, sleganje objekta, pomeranje objekta usled tektonskih pokreta zemljišta i zaštita od uticaja vlage i kiše.
Zidovi-zavese nastali su u trenutku istorije kada je počela upotreba čelika i betona za gradnju objekata. Pre toga spoljašnji zidovi su imali noseću ulogu. Međutim, sa pojavom čelika i armiranog betona, stubovi relativno malog preseka su mogli da nose mnogo veća opterećenja i spoljni zidovi više nisu neophodni kao noseći elementi.
Ovo je dovelo do toga da se spoljašnji zidovi oblažu staklom koje je postalo praktično druga fasada, i moderni zid-zavesa je rođen. Upotreba aluminijumskih sistema je počela 70-ih godina prošlog veka. Aluminijum je veoma zahvalan materijal za elemente poput zidova-zavesa jer se vrlo lako može presovati i oblikovati u bilo koji oblik kako bi se ispunila određena estetska svrha i zadatak. Zahvaljujući modernim tehnologijama danas su oblici i složenost dizajna dva faktora koja imaju bezgranične oblikovne mogućnosti a oblici po meri se relativno lako mogu dizajnirati, isprojektovati i proizvesti.
Prilikom projektovanja i izvođenja zidova-zavesa mora se voditi računa o različitim faktorima. Kao prvo, zidovi-zavese moraju biti dizajnirani tako da štite unutrašnji prostor ali i samu konstrukciju objekta, od prodiranja vazduha, vlage i vode iz spoljašnjeg prostora.
Sva opterećenja kojima je izložen zid-zavesa se preko aluminijumskog rama prenose na noseću konstrukciju objekta i sama konstrukcija mora biti na taj način projektovana da uzima u obzir sve sile i opterećenja koja se sa zida-zavese prenose na nju. Kao prvo, to je sama težina zida-zavese, aluminijumskog rama sa staklenim površinama i svim vezama i elementima koji ga čine. Vetar predstavlja znatan faktor koji se mora uzeti u obzir i svaki zid-zavesa mora imati odgovarajuć sistem zaštite od vetra, tj odgovarajuć sistem prenosa sila opterećenja usled vetra kao i odgovarajuća ukrućenja.
Seizmičke sile su još jedan važan faktor koji se mora uzeti u obzir prilikom projektovanja. Ovo je neophodno kako bi se izbegla ili minimalizovala oštećenja na staklenoj fasadi usled pomeranja objekta u slučaju eventualnog zemljotresa ili značajnijeg sleganja tla.
Staklo koje se koristi kod zidova-zavesa može biti različitih boja, debljine i providnosti. Ono je najčešće sa više komora, posebno kod modernih aluminijumskih sistema, a prostor između komora je ispunjen vazduhom, vakum ili ispunjen inertnim gasom kako bi se prenos toplote preko staklenih površina sveo na minimum.
Samo staklo može biti u određenoj boji, transparentno, translucentno ili neprovidno ili čak kombinacija ove tri vrste stakla. Transparentno staklo se najčešće koristi ali ono može biti kombinovano sa translucentnim staklom kako bi se dobio određeni estetski efekat. Neprovidno staklo se najčešće koristi da sakrije strukturne elemente zgrade kao što su međuspratne tavanice, stubovi, grede, zidovi ili slični elementi.
Prilikom konstruisanja staklene fasade, ukoliko se ne koristi neprovidno staklo, iza transparentnog ili translucentnog stakla se u slučaju da se ono nalazi neposredno ispred zida ili drugog elementa, formira prostor koji stvara odstojanje između elementa i staklene fasade tako da se iza stakla dobija određena dubina i sporni element više nije vidljiv u velikoj meri.
Osim stakla, aluminijumski sistemi mogu imati ispunu od drugih materijala kao što su lagane ploče od veštačkog ili prirodnog kamena, metalni paneli, brisoleji i drugi oblici zastora, prozori koje je moguće otvarati ili zatvarati i slično.
Kada se aluminijumski sistemi koriste sa ovim ispunama uglavnom ove elemente nazivamo fasadama i njihova uloga je pre svega estetska to jest one imaju zadatak da odgovore na određene vizuelne zahteve.
Aluminijumski sistemi se koriste na objektima najrazličitijih tipologija. Zidovi-zavese se najčešće koriste na poslovnim objektima a fasade na aluminijumskim sistemima se mogu koristiti na bilo kom tipu objekta. Različiti zahtevi objekta diktiraju i namenu i korišćenje određenih elemenata. Aluminijumski sistemi su relativno novo rešenje koje je u poslednjih pola veka doživelo veliku ekspanziju.
Nekada rezervisani samo za poslovne objekte kao i objekte visokog profila, danas se koriste na gotovo svim tipologijama jednako uspešno, kako u oblikovnom tako i u praktičnom smislu.
Piše: Irma Talović, d.i.a.
